محله ای در تهران که آمریکایی ها در آن سکونت داشتند - وبلاگ سفر به کانادا

به گزارش وبلاگ سفر به کانادا، در این شماره از پرسه، آمده ایم سراغ یکی از محله های بلندآوازه شهر. شهرک غرب! محله ای که با برج های بلندش، نمادی برای تهران عصر مدرن است. پرسه می زنیم و می بینیم که چه تاریخی پشت برج ها و ویلاهای این شهرک، پنهان شده؟

محدوده ای که امروز به نام شهرک غرب می شناسیم، در روزگار قاجار، دهی تپه ماهوری با جمعیت مسیحی و بین روستاهای ونک و فرحزاد بود که حتی تا 60 سال پیش، روی نقشه ها به نام خُوَردین و یا خورنَق دیده می شد. در دهه 40، با اضافه شدن محله های مدرن شهری به تهران، زمین های خوردین در 7 فاز طراحی شدند و تا دهه 50 که شرکت های آمریکایی آغاز به ساخت و ساز کردند و در نهایت شهرک غرب امروزی بنا شد. سبک غربی معماری و شهرسازی شهرک، در کنار حضور آمریکایی ها در محله، باعث شد که حدود نیم قرن، نام شهرک غرب هم نشین این محله باشد. نامی که با وجود حذف شدن از روی تابلوها، همچنان در فکر تمامی اهالی شهر پررنگ است.

حالا، در روزهای اول تابستان، یک بطری شربت آبلیمو از خانه برمی داریم، کتونی به پا می کنیم و روانه شهرک غرب می شویم تا به بلوارهای عریض و بن بست های آمریکایی اش سَرَک بکشیم.

روایت این پرسه را از آخرین بازمانده ده خوردین آغاز می کنیم. یعنی باغ اربابی خوردین! باغی که هر چند وقت یک بار زمزمه های برج شدن آن، قلبمان را به لرزه درمی آورد. دیوارهای بلند باغ اربابی مانعی برای تماشا و لمس کردن روزگاران گذشته است. روزگارانی که این باغ محلی بود برای سبزه گره زدن زرتشتی ها، روزگاران تماشا آسمان آبی و شنیدن صدای نهر... نهری با ماهی های قرمز. در حالی که در کنار دیوارهای باغ و زیر سایه سار درختان بلندش قدم می زنیم رویا می بافیم، رویای گذشته ای نه چندان دور...!

پرسه زنان به سمت شمال باغ می رویم. فرهنگسرای ابن سینا از آن مکان هایی است که خاطرات چند نسل از بچه ها و نوجوانان محله را شکل داده، خاطره نمایش های بچه هاه، خنده های از ته دل، دست های گلی و کلاس های سفالگری! تا در این حوالی سیر می کنیم، وقت خوبی ست که به شهر کتاب برویم و میان قفسه های کتاب هم سرکی بکشیم.

در این پرسه هم مانند بقیه پرسه ها، گام هایی هست که در نهایت به بیرون ماندن منجر می گردد تا درون رفتن. در کوچه های شمالی فرهنگسرا، ما چاره ای نداریم به جز آنکه دور تا دور یکی از شاهکارهای نادر اردلان، معمار به نام ایرانی بچرخیم و روی آجرهای دیوارش سایه خیالی دانشجویانی را ببینیم که روزگاری به همت حبیب لاجوردی در کنار محور آب این باغ زیبا قدم می زدند. باغی با درختان سرو که مرکز مطالعات مدیریت دانشگاه هاروارد یا دانشگاه امام صادق کنونی باشد. جایی که اگر می شد نگاهی به داخلش بیاندازیم، می توانستیم ببینیم چطور می گردد یک فضای مدرن را با مفهوم سنتی باغ پیوند داد.

اینجا و در غرب دانشگاه، اولین نطفه شکل گیری شهرسازی مدرن شهرک غرب دیده می گردد. در راه بازگشت از دانشگاه، روی قدیمی ترین محورهای محله قدم می زنیم و بعد آهسته آهسته به سمت بلوار خوردین می رویم و در طول مسیر پرسپکتیوهای متفاوت برج های هرمزان پرسه مان را مجذوب کننده تر می نماید. حالا شیب بلوار را به سمت جنوب محله ادامه می دهیم.

پاساژها همواره هم ما را یاد تخریب خاطراتمان نمی اندازند. آن ها حتی می توانند یادگاری مهمی در کنج فکر ما باشند. پاساژ گلستان هم از آن دست فضاهای خاطره ساز است. پاساژی که با حوض های هشت ضلعی که زمانی قبل از اضافه شدن به تعداد پاساژهای امروزی، دور تا دورش از جوانان خوش تیپ شهرک و بقیه اهالی شهر پر می شد. مکانی برای شیطنت های جوانی و شنیدن شعرهایی از پیوند آب، نور و آجر که شاعر و طراح اولیه اش کامران دیبا است...

به اینجای پرسه که می رسیم، نوبت تماشا نماد شهرک غرب است. برج های خیام با ردیف های در هم تنیده افقی و عمودی، باشکوه خاص بناهای دوران مدرن و با غرور مردم شهرک در هم آمیخته است و اینجا روبه روی این برج ها حس عجیبی به سراغ آدم می آید.

برای ادامه مسیر از روی پل تازه وارد شهر که روی بزرگراه شیخ فضل الله کشیده شده، گذر می کنیم تا به بخش غربی شهرک برسیم. با قدم زدن روی پل تندرستی می توان بهتر به محله نگاه کرد و ترکیب برج های شهرک غرب برج میلاد و جنب و جوش مردم شهر را هم دید. امتداد مسیر پل ما را به فضای سبز می رساند. پس میان صدای پرنده ها و پرواز پروانه های سفید، مسیرمان را به سمت خیابان سیمای ایران ادامه می دهیم.

اینجا کوچه های آرام و باصفای سیمای ایران منتظر ما هستند و به نظر می رسد نوبت سرک کشیدن به بافت ویلایی شهرک باشد. بن بست هایی که میزبان خانه هایی با قدمت و دارای نماهای منحصر به فرد هستند. به اینجا که می رسیم ما پرسه زن ها که می بینیم جرثقیل ها به شهرک غرب رسیده اند از خودمان می پرسیم چطور می گردد در یک چشم بر هم زدن ویلاهای خوش ترکیب شیروونی دار را به بهانه ساخت ویلاهای نمارومی تخریب کرد؟

روایت شهرک غرب، روایت کوتاهی نیست. جنب و جوش دانشجوها در اطراف دانشگاه، گشت و گذار در میلاد نور و اسنک های مثلثی شکل مخصوص پاساژها، سرگرمی کردن و یادگیری بچه ها در کانون فکری و پرورشی، شکوه و امکانات مدرسه آمریکایی ها و همه و همه روایت 50 سال گذشته بر این محله است. گرچه خیلی چیزها عوض شده اما در یاد محله ما هنوز باغ سبزِ سبز است و ماهی های قرمز در قنات خوردین می رقصند و می رقصند و می رقصند.

شما از کانون پرورش فکری، مدرسه ها و پاساژهای شهرک غرب چه خاطراتی دارید؟