قلعه بهستان یا کهن دژ در شهرستان ماه نشان - وبلاگ سفر به کانادا

به گزارش وبلاگ سفر به کانادا، شهرستان ماه نشان، واقع در استان زنجان و در فاصله تقریبی 113 کیلومتری غرب زنجان قرار گرفته است. تاریخ این شهرستان با داشتن حدود 4000 سال قدمت، به زمان مهاجرت آریایی ها برمی گردد. یکی از آثار باستانی برجسته و مجذوب کننده ماه نشان، قلعه بهستان است. این قلعه در نزدیکی رود قزل اوزن و روستای بهستان واقع شده است. این قلعه با ساختار معماری خاص خود، گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب می کند. در این راهنما از مجله گردشگری خبرنگاران ، کمی بیشتر با آن جاذبه دیدنی آشنا خواهیم شد. با ما همراه باشید.

قلعه بهستان در یک نگاه

قلعه بهستان یا کهن دژ، یکی از جاذبه های تاریخی و باستانی استان زنجان است. این قلعه در نزدیکی روستای بهستان واقع شده و به همین دلیل به نام قلعه بهستان هم مشهور است. همچنین به دلیل باور مردم درگذشته که دیوها بر روی سنگ های خاصی در بالای ستون های قلعه خوابیده اند، این بنا به قلعه دیو هم معروف است.

این قلعه در کنار رودخانه قزل اوزن و زیر دودکش های جن واقع شده است که خود جاذبه مشهور دیگری در منطقه است. قلعه بهستان در سال 1356 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ظاهر این قلعه با سایر قلعه ها تفاوت دارد. بازدید از این قلعه، فرصتی مناسب است تا با تاریخ و فرهنگ این منطقه آشنا شوید و از زیبایی های طبیعی آن لذت ببرید.

دسترسی به قلعه بهستان

قلعه بهستان یکی از قدیمی ترین قلعه های موجود در ایران است که در استان زنجان واقع شده است. برای رسیدن به این قلعه زیبا و تاریخی باید از شهر زنجان به سمت شهرستان ماه نشان حرکت کرد. سپس در 20 کیلومتری ماه نشان، راه منتهی به شهر بهستان را دنبال می کنید. پس از طی مسافتی کوتاه به شهر کوچک ایگلی بلاغ می رسید. در این نقطه باید وارد جاده فرعی باریکی شوید که به سمت قلعه بهستان می رورد. بالاخره به ورودی قلعه می رسید و با دیدن بنای باستانی و تاریخی آن شگفت زده می شوید.

آدرس: استان زنجان - شهرستان ماه نشان - روستای بهستان

تاریخچه کهن دژ

قلعه بهستان یکی از قدیمی ترین قلعه های ایران است و به دلیل قدمت بسیار بالا و شواهد تاریخی موجود در آن، یک مقصد گردشگری مهم در کشور محسوب می گردد. این قلعه در نزدیکی روستای مادآباد واقع شده و از زمان مادها به جای مانده است که قدمت قلعه را به دوران حکومت آن ها برمی گرداند.

کهن دژ حاوی بقایای معبد و عبادتگاه های اسلامی است که نشان از استفاده پیوسته از این ساختمان در طول تاریخ دارد. این اثر تاریخی در طول زمان تحت حکومت مغول و ایل افشار نیز قرار داشته است که این امر نشان از اهمیت و جایگاه تاریخی این قلعه در دوره های مختلف دارد.

آثار باستانی موجود در قلعه بهستان نشان می دهند که این ساختمان از دوران هخامنشی مورداستفاده قرار گرفته است و تحت حکومت های مختلفی در طول تاریخ از آن بهره برداری شده است. این قلعه به دلیل تنوع تاریخی و جغرافیایی که بر آن تأثیر گذاشته است، یک جاذبه تاریخی و فرهنگی مهم محسوب می گردد.

سفالینه های درون قلعه

شواهدی از جمله سفال های ساده با نقوش هندسی و سفال هایی با نقوش کنده کاری زیر لعاب سبز و کرم رنگ متعلق به قرن پنجم هجری در این قلعه پیدا شده است. بر اساس بررسی های باستان شناسان این قلعه در آن زمان برای دفاع از منطقه در برابر حملات دشمن ساخته شده است. مطالعات بر روی قلعه های استان زنجان نشان می دهد که این قلعه مرکز اداری و سیاسی منطقه بوده است و حاکمان محلی در آن زندگی می کردند. طبقات بالایی بخش های حکومتی و اداری را در برمی گرفته و طبقات پایینی برای انبارکردن محصولات کشاورزی استفاده می شده است.

تغییرات قلعه بهستان در طول زمان

قلعه بهستان در طول زمان بارها تغییرات را تجربه کرده است و تکامل یافته است. اتاق ها و بخش های مختلفی به این ساختمان اضافه شده و از طریق راهروها به یکدیگر متصل شده اند. کهن دژ دارای دو راه پله در شرق و غرب و یک راه پله دیگر در شمال است که به محراب اسلامی متصل می گردد.

در سال 1356، کهن دژ با شماره 1458 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. اما امروزه بخش های زیادی از این قلعه ویران شده اند و صعود از راه پله های شرقی و غربی خطرناک است. طبقات پایینی نیز فرو ریخته و دسترسی به آن ها ممکن نیست. تنها بخش شمالی از قلعه هنوز به جای مانده است، اما به دلیل عدم توجه، این بخش نیز در آینده از بین خواهد رفت.

به طورکلی، قلعه بهستان با شواهد تاریخی و باستانی موجود در آن، یک شاهکار معماری و تاریخی است که بیانگر تأثیر و اهمیت تاریخی امپراتوری ها و فرهنگ های مختلف در این منطقه است. این قلعه ارزش بالقوه ای در حفظ و حراست از تاریخ و هویت فرهنگی ایران دارد و باید توجه و مراقبت ویژه ای به آن اختصاص یابد تا جهت گیری تاریخی و فرهنگی این منطقه حفظ گردد.

معماری قلعه بهستان

قلعه بهستان متشکل از شصت و چهار اتاق و دو راه پله اصلی است. ساختمان اصلی قلعه شبیه به یک دیوار است که از دودکش های متصل به یکدیگر تشکیل شده است و همچنین تعدادی دودکش جداگانه نیز وجود دارد. در پایین قلعه نیز روزنه هایی دیده می گردد که احتمالاً برای انتقال نور و هوا به داخل قلعه ساخته شده اند و به آن ظاهری رازآلود می بخشند. بنای اصلی قلعه به دوران ساسانیان بازمی گردد، اما در قرون پنجم و هفتم هجری نیز مورداستفاده قرار گرفته است. ساختمان این قلعه با استفاده از حفره کوهی ایجاد شده است و اتاق ها در واقع در دل کوه حفر شده اند.

فضای کلی قلعه بهستان به سه بخش اصلی تقسیم می گردد: اتاق ها، دالان ها و راه پله ها. راه پله های مارپیچ در ضلع های غربی و شرقی قلعه قرار دارند که طبقات پایینی آن ها به دلیل گذر از سال ها ازهم پاشیده شده اند و عبور از آن ها خطرناک است. راه پله های شمال غربی کاملاً سالم مانده اند و در بالای آن ها یک اتاق به شکل طاق محراب ساخته شده است.

در کل، قلعه بهستان یک شاهکار معماری باستان است که باتوجه به قدمت و بقایای به جای مانده، ارزش تاریخی و فرهنگی بسیاری دارد. این بنا نمادی از تمدن های باستانی است که در طول زمان برای نگهداری از تاریخ و هویت فرهنگی منطقه بسیار ارزشمند بوده اند. همچنین، قلعه بهستان یک مقصد دیدنی برای گردشگران و علاقه مندان به تاریخ و معماری است. بازدید از این قلعه به افراد امکان می دهد تا با زیبایی های معماری، ساختار داخلی منحصربه فرد و قدمتی این بنا آشنا شوند.

فضاهای مختلف کهن دژ

فضای کلی قلعه بهستان به سه بخش اتاق ها، دالان ها و راه پله ها تقسیم می گردد.

دالان های قلعه

دالان های ارتباطی قلعه به صورت راهروهایی بزرگ برای دسترسی آسان به اتاق ها و سایر قسمت ها ساخته شده اند. پهن ترین این دالان ها تا سه متر پیشرفته اند.

راه پله های قلعه

تعدادی راه پله نیز در قلعه بهستان وجود دارد که با الهام از ساختار راه پله های دوران اسلامی ایجاد شده اند. به دلیل خطرناک بودن شرایط ایمنی، دسترسی به بالای قلعه برای بازدیدکنندگان از طریق این راه پله ها ممکن نیست و تنها روش به بالارفتن، به کاربردن تجهیزات کوهنوردی خواهد بود.

اتاق های قلعه بهستان

قلعه دارای اتاق هایی با میزان های مختلف است. اتاق های بزرگ عمدتاً ابعاد پنج متر در دو متر و شصت سانتی متر را دارند. ارتفاع این اتاق ها از کف تا سقف حدود دو متر و هفتادسانتی متر است و سقف آن ها صاف است. در قسمتی از این اتاق ها محل کوچک تری به منظور انباری دیده می گردد.

اتاق های کوچک نیز یکسان نیستند و بیشتر به ابعاد دو در دو متر و پنجاه سانتی متر ساخته شده اند. سقف برخی از اتاق های کوچک جناغی شکل است. در دو طرف دهانه ورودی گودی هایی جهت روشنایی ایجاد شده است. اتاق های بزرگ تر تعداد و میزان سوراخ های روشنایی بیشتری دارند. در ضلع شمال شرقی قلعه اتاقی با دیوار و کف گچ کاری شده وجود دارد که برای مصارف مسکونی استفاده می شده است.

بهترین زمان برای بازدید از کهن دژ

بهترین فصل برای سفر به منطقه زیبای ماه نشان و روستای تاریخی بهستان، بهار و تابستان است. در اواسط بهار، هوا مطبوع بوده و طبیعت در زیباترین شکل خود به چشم می آید. گل ها و درختان و سبزینه ها همه جا را فراگرفته اند.

بهتر است که از خاتمه پاییز تا زمستان، به این منطقه سفر نکنید. در این فصول به دلیل بارش باران و برف فراوان، امکان بروز خطر در قلعه ها و سازه های تاریخی وجود دارد. همچنین در فصل زمستان سرما بسیار شدید است و جاده ها در معرض خطراتی نظیر برف و یخ بندان قرار می گیرند؛ بنابراین بهتر است سفر به این منطقه زیبا و بازدید از قلعه بهستان را به فصل بهار و تابستان موکول کنید.

دلایل تخریب قلعه بهستان

قلعه بهستان، یکی از مهم ترین قلعه های تاریخی ایران، به دلیل دو عامل اصلی در معرض خطر تخریب واقع شده است. اولین عامل شرایط آب وهوایی منطقه است. بادهای شدید و عبور رودخانه قزل اوزن از کنار قلعه، باعث فرسایش دیواره های آن شده است. این فرسایش موجب تخریب قسمت هایی از ساختمان شده و بنا به تدریج در حال فروپاشی است.

عامل دوم فعالیت های انسانی است؛ کوهنوردی و صخره نوردی که باعث تخریب بیشتر ساختار قلعه شده است. امروزه بخش عمده ای از بنا تخریب شده و تنها راه دسترسی به بالای قلعه از طریق صعود بر روی تخته سنگ های بزرگ آن ممکن است. برای حفظ این اثر تاریخی ارزشمند، لازم است تدابیری اتخاذ گردد تا فرسایش آب وهوا و فعالیت های انسانی کاهش یابند و قلعه بهستان از تخریب نجات یابد.

جاذبه های دیدنی اطراف کهن دژ

برخی از سایر جاذبه های گردشگری در نزدیکی قلعه بهستان، عبارت اند از:

دودکش های جن

در حدود 20 کیلومتری شهر ماه نشان و 150 کیلومتری زنجان ساختارهای سنگی عجیب وغریبی وجود دارد که به دلیل فرسایش بادوباران به وجود آمده اند. این ساختارها شکلی مانند مناره بلند و باریک دارند که سنگ بزرگی بر روی آن ها قرار گرفته است.

این سازه های سنگی شگفت انگیز از طریق زمین شناسان با نام دودکش های هودو شناخته می شوند. شکل عجیب و غریب این سازه ها باعث شده تا مردم محلی آن ها را با سازه های جادویی ارتباط دهند. بازدید از این مکان مجذوب کننده بسیار لذت بخش است.

قلعه گل بلاغی

در نزدیکی روستایی به نام قره گل، این قلعه باستانی در کناره های رودخانه قزل اوزون واقع شده است. ساختمان های باقی مانده از این قلعه حکایت از دوران شکوهمند فرمانروایی اشکانیان دارد. با وجود گذشت سالیان زمان این بنا هنوز پابرجاست و از غنای معماری و هنر دوران اشکانی خبر می دهد.

این قلعه تاریخی بخشی از آثار ملی کشور محسوب می گردد. محوطه باستانی قلعه گل بلاغی همواره موردتوجه باستان شناسان و علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ ایران باستان بوده است.

دریاچه شورگلی

دریاچه شورگلی در شهرستان زنجان واقع شده و تنها دریاچه طبیعی این منطقه به شمار می رود. این دریاچه در نزدیکی روستای خندق لو واقع شده است که مردم محلی آن را دریاچه پری هم می نامند. دریاچه شورگلی در وسط دشتی باز واقع شده است که دیدن آن در غروب یا طلوع خورشید بسیار زیباست. طبیعت بکر و زیبای اطراف دریاچه نیز باعث شده تا منظره ای دلپذیر ایجاد گردد. همه ساله مسافران بسیاری از شهرهای مختلف به دریاچه شورگلی می آیند تا از مشاهده زیبایی های آن لذت ببرند.

کلام آخر

قلعه بهستان، یک سازه باستانی بسیار جالب و منحصربه فرد است که در نزدیکی رودخانه قزل اوزون در روستای بهستان واقع شده است. این قلعه که به نام های مختلفی شناخته می گردد، از جمله قلعه بهستان و کهن دژ، بدون استفاده از دستگاه های مکانیزه و تنها با ابزارهای سنتی و دست بشر ساخته شده است.

کهن دژ شامل 64 اتاق، دو راه پله و طبقات مختلف است که در حال حاضر هنوز بخش های قابل توجهی از آن ها به جای مانده است. قلعه بهستان به دلیل قدمت خود که به دوران مادها برمی گردد، یکی از آثار مهم تاریخی استان زنجان به شمار میرود. اما متأسفانه، در حال حاضر به دلیل بی توجهی مسئولان، این بنای باستانی در حال تخریب است.