62 درصد بیکارشدگان کرونایی زنان هستند - وبلاگ سفر به کانادا

به گزارش وبلاگ سفر به کانادا، طبق داده های مرکز آمار ایران در تابستان امسال نرخ بیکاری کشور به 5/9 درصد رسیده که این میزان کمترین نرخ بیکاری در 14 فصل اخیر (از بهار 96 به بعد) بوده است.

به گزارش گروه مالی وبلاگ سفر به کانادا، روز شنبه مرکز آمار ایران جزئیات بیشتری از جدیدترین گزارش بازار کار در تابستان 99 را منتشر کرد. این گزارش که سومین گزارش در شرایط کرونایی است، نکات جالب توجهی دارد. براساس گزارش اخیر، در تابستان امسال تعداد شاغلان کشور 23 میلیون و 542 هزار نفر بوده که نسبت به فصل تابستان 98 حدود یک میلیون و 210 هزار نفر کاهش نشان می دهد. البته همان طور که در ادامه می آید، طی تابستان امسال تعداد شاغلان کشور نسبت به بهار افزایش داشته که تا حدودی نشان از تعدیل آثار کرونا بر بازار کسب وکار در ایران است. مورد قابل بحث دیگر، کاهش نرخ بیکاری است؛ به طوری که طبق داده های مرکز آمار ایران در تابستان امسال نرخ بیکاری کشور به 5/9 درصد رسیده که این میزان کمترین نرخ بیکاری در 14 فصل اخیر (از بهار 96 به بعد) بوده است.

این شرایط یعنی کاهش نرخ بیکاری در ظاهر باید خوشایند باشد، اما در این گزارش با مقایسه شرایط بیکاری در ایران با بعضی کشورهای منتخب، شرح داده ایم که کاهش نرخ بیکاری در کشورمان عمدتا به واسطه بازار غیرمتشکل و سطح بالای شاغلان غیررسمی و فاقد بیمه و سطح پایین حمایت های تامین اجتماعی رخ داده است، چراکه در اقتصادهایی که بازار کار متشکل تری بوده و اغلب شاغلان دارای بیمه بوده، در شرایط رکودی همچون شرایط کرونایی، افراد بیکار با دریافت بیمه بیکاری از بازار کار خارج نشده و همچنان جزء بیکاران در جست وجوی کار محسوب می شوند، اما در ایران که به روایت مرکز پژوهش های مجلس به طور متوسط 60 درصد شاغلان کشور (59 درصد مردان و 62 درصد زنان) در بخش غیررسمی فعالیت می نمایند؛ در این شرایط فرد به واسطه نداشتن حمایت های اجتماعی و تداوم رکود، ضمن از دست دادن شغل، با دلسردی از بازار کار خارج می گردد که این شرایط عامل کاهش نرخ بیکاری در شرایط فعلی کشور بوده است.

شرایط مذکور در آمارهای تابستان امسال نیز به خوبی دیده می گردد؛ چراکه در تابستان امسال درحالی نرخ بیکاری در کشور به 9.5 درصد رسیده که تعداد جمعیت فعال کشور نسبت به تابستان سال گذشته کاهش بیش از 6/1 میلیون نفری و تعداد جمعیت غیرفعال نیز افزایش 3/2 میلیون نفری داشته است.

کاهش 1.2 میلیونی تعداد شاغلان

براساس گزارش مرکز آمار ایران، در تابستان امسال تعداد شاغلان 15 سال به بالای کشور 23 میلیون و 542 هزار نفر بوده که نسبت به تابستان سال 98 تقریبا یک میلیون و 210 هزار نفر کاهش داشته است. همچنین تعداد شاغلان فصل تابستان امسال از تعداد شاغلان تابستان 97 (تعداد 23.9 میلیون نفر) و تابستان 96 (23.8 میلیون نفر) نیز به ترتیب حدود 400 و 300 هزار نفر کمتر است.

اما آنالیز داده های آماری مرکز آمار ایران نشان می دهد تعداد شاغلان 23.5 میلیون نفری تابستان امسال نسبت به تعداد 22.9 میلیون نفر تعداد شاغلان کشور بهار امسال افزایش حدود 600 هزار نفری را نشان می دهد که این موضوع می تواند تا حدودی بیانگر کاهش نسبی آثار ویروس کرونا روی کسب وکارها در کشور باشد. درخصوص اشتغال در بخش های مختلف مالی نیز آمارها نشان می دهد در تابستان امسال از 23.5 میلیون نفر شاغل کشور، 18.5 درصد در بخش کشاورزی، 33.4 درصد در بخش صنعت و 48.1 درصد نیز در بخش خدمات فعال بوده اند. گفتنی است این میزان در تابستان سال گذشته به ترتیب 19 درصد، 32 درصد و 49.1 درصد بوده است. این داده ها موید این امر است که در تابستان امسال و پس از شیوع کرونا از سهم بخش خدمات که از ویروس کرونا بیشترین آسیب را دیده (تعطیلی نسبی گردشگری و...) حدود یک درصد کاهش یافته و از سهم بخش کشاورزی نیز 0.5 درصد کاسته است و 1.4 درصد به سهم بخش صنعت اضافه شده است.

به نظر می رسد عدم تعدیل نیرو به شرط کاهش دستمزدها و بعضی قواعد دولتی مبنی بر حفظ اشتغال از دلایل افزایش سهم بخش صنعت در اشتغال بوده است. اما نکته مهم تر دیگر، افزایش اشتغال ناشی از ضرورت های جدید است که به واسطه شیوع کرونا در کشور پدیدار شده است. فراوری انواع وسایل و لوازم پزشکی، بهداشتی و درمانی در دوره کرونا همان ضرورت های مذکور است.

62 درصد بیکارشدگان کرونایی زنان هستند

در تابستان امسال از مجموع 62 میلیون و 267 هزار نفر جمعیت بالای 15 سال ایران، 31 میلیون و 128 هزار نفر از آنان مرد و 31 میلیون و 138 هزار نفر از آن نیز زن هستند. از مجموع 31 میلیون و 128 هزار نفر مرد بالای 15 سال کشور، 69.5 درصد جزء جمعیت فعال (شاغل و بیکار) و 30.5 درصد نیز جزء جمعیت غیرفعال هستند. همچنین از 21 میلیون و 623 هزار نیروی فعال مرد، 19 میلیون و 871 هزار نفر شاغل و یک میلیون و 751 هزار نفر نیز بیکار هستند. در بین زنان نیز از 31 میلیون و 138 هزار نفر زنان واقع در سن بالای 15 سال، 4 میلیون و 395 هزار نفر یا معادل 14.1 درصد آنان جزء جمعیت فعال و نزدیک به 86 درصد جزء جمعیت غیرفعال قرار می گیرند. اما از 4 میلیون و 395 هزار نفر نیروی فعال زن، 3 میلیون و 669 هزار نفر شاغل و 725 هزار نفر نیز بیکار بوده اند.

علاوه بر مردانه شدن موضوع اشتغال در ایران، آنالیز شرایط اشتغال گروه های مردان و زنان در دوره شیوع ویروس کرونا نیز نکات جالب توجهی دارد، به طوری که طبق داده های آماری مرکز آمار ایران، از حدود یک میلیون و 210 هزار نفری که در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته شغل خود را از دست داده اند، نزدیک به 460 هزار نفر از آنان یا معادل 38 درصد از کل بیکار شده ها مرد و حدود 750 هزار نفر از آنان یا معادل 62 درصد از کل بیکار شده ها را نیز زنان تشکیل می دهند.

نرخ بیکاری کمترین نرخ در 14 فصل اخیر!

آنالیز تعداد شاغلان و بیکاران فصلی کشور طی 14 فصل اخیر نشان می دهد تعداد شاغلان کشور از حدود 23.3 میلیون نفر در بهار 96 به 24.1 میلیون نفر در بهار سال 97، به 24.5 میلیون در بهار 98 و به 22.9 میلیون نفر در بهار 99 رسیده است. همچنین در تابستان امسال نیز تعداد شاغلان کشور حدود 23.5 میلیون نفر بوده است. آنالیز های فصلی موید این موضوع است که با شیوع ویروس کرونا تعداد شاغلان کشور بین 1.2 میلیون تا 1.5 میلیون نفر کاهش یافته است. اما در سویی دیگر، آمارها نشان می دهد تعداد بیکاران کشور نیز طی 14 فصل اخیر از حدود 3/3 میلیون نفر در بهار 96 در بهار سال 97 نیز بدون تغییر مانده، در بهار 98 به 2.9 میلیون نفر رسیده و در بهار امسال نیز به 2.5 میلیون نفر تقلیل یافته است. همچنین در تابستان امسال نیز تعداد بیکاران بدون تغییر نسبت به بهار، همان 2.5 میلیون نفر بوده است. طی این مدت نرخ بیکاری نیز از حدود 12.5 درصد در بهار 96 به 12.1 درصد در بهار 97، به 10.9 درصد در بهار 98 و 9.8 درصد در بهار 99 رسیده است. همچنین در تابستان امسال نیز نرخ بیکاری با کاهش 0.3 درصدی به 9.5 درصد رسیده است. آمارهای مذکور نشان می دهد نرخ بیکاری در تابستان امسال کمترین نرخ بیکاری در کشور طی 14 فصل اخیر بوده است.

1.6 میلیون بیکارِ دلسرد از بازار کار خارج شدند

نمودار های پایانی، ترسیم نماینده شرایط تعداد کل جمعیت 10 سال به بالا، جمعیت غیرفعال و جمعیت فعال (مجموع شاغلان و بیکاران) هستند. همان طور که آمارهای مذکور نشان می دهند، در تابستان امسال تعداد جمعیت 15 سال به بالای کشور نسبت به تابستان سال گذشته افزایش 685 هزار نفری داشته است. این افزایش در ظاهر می تواند منجر به افزایش جمعیت فعال گردد، با این حال داده های آماری مرکز آمار ایران نشان می دهد در تابستان امسال از جمعیت 62 میلیون و 267 هزار نفری 15 سال به بالا، حدود 36 میلیون و 248 هزار نفر غیرفعال (نه شاغل و نه دنبال کار) و 26 میلیون و 18 هزار نفر نیز جزء جمعیت فعال (شاغل و بیکار) بوده اند. این شرایط درحالی است که در تابستان سال گذشته از 61 میلیون و 582 هزار جمعیت بالای 15 سال، حدود 33 میلیون و 936 نفر غیرفعال و 27 میلیون و 645 هزار نفر جزء جمعیت فعال بوده اند. به عبارتی دیگر در تابستان امسال با وجود افزایش 685 هزار نفری جمعیت بالای 15 سال کشور، جمعیت فعال کاهش یک میلیون و 626 هزار نفر داشته و در سویی دیگر به جمعیت غیرفعال کشور 2 میلیون و 311 هزار نفر افزوده شده است. اما مرور این آمارهای کسل نماینده چه فایده ای دارد، باید بگوییم آمارهای مذکور نشان می دهد یکی از دلایل کاهش نرخ بیکاری، خروج بعضی بیکاران از بازار کار و پیوستن به خیل ناامیدان یا افراد دلسرد از یافتن کار بوده است.

به عبارتی دیگر این شرایط را می توان با اثر جویندگان دلسرد بر بازار کار تحلیل کرد. اثر کارگران دلسرد شرح می دهد که در دوران رکود بسیاری از افراد بیکار یافتن شغل را تقریبا غیرممکن می یابند و بنابراین منصرف می شوند. این کارگران به جای تحمل هزینه های مرتبط با فعالیت های جست وجوی شغلی بی ثمر، تصمیم می گیرند که از بازار رکودی و نیروی کار خارج شوند. نتیجه اثر جویندگان دلسرد این است که نرخ مشارکت نیروی کار فرایند دوره ای هم جهت با چرخه تجاری دارد و در زمان رکود کاهش یافته و در زمان رونق افزایش می یابد. به عبارت دیگر این اثر باعث کاهش نرخ مشارکت در زمان رکود می گردد.

چرا نباید از کاهش نرخ بیکاری شاد شویم؟

مرور داده های آماری پیشین در ظاهر حکایت از اتفاق خوشایندی دارد؛ چراکه نرخ بیکاری طی چهار فصل اخیر و به ویژه پس از شیوع کرونا به طور قابل توجهی کاهش یافته است، اما وقتی کاهش نرخ بیکاری را در کنار آمار تعداد شاغلان قرار می دهیم که نه تنها طی چند فصل اخیر و به ویژه در دوره کرونایی افزایش نیافته، بلکه کاهش 5/1 میلیون نفری در بهار امسال نسبت به بهار 98 و کاهش 1.2 میلیون نفری در تابستان امسال نسبت به تابستان 98 داشته، در آن صورت برای پیدا کردن دلایل کاهش نرخ بیکاری باید به دنبال شواهد دیگری باشیم. در کنار آمارهای اشتغال، مرور آمارهای جمعیت فعال و غیرفعال نیز شاهد دیگری برای ناخوشایند بودن کاهش نرخ بیکاری در کشور است؛ به طوری که طی تابستان امسال 1.6 میلیون نفر از جمعیت فعال کاسته شده و 2.3 میلیون نفر به جمعیت غیرفعال افزوده شده است.

برای فهم بیشتر ناخوشایند بودن کاهش نرخ بیکاری در کشور کافی است یک مقایسه آماری بین نرخ بیکاری در قبل و بعد از شیوع ویروس کرونا در ایران یا کشورهای دیگر داشته باشیم. آنالیز ها نشان می دهد با شیوع کرونا درحالی نرخ بیکاری در ایران از 10.5 درصد در تابستان سال گذشته به 9.5 درصد در تابستان امسال رسیده که این میزان در آمریکا پس از شیوع کرونا 3.5 درصد از قبل از کرونا به 13.3 درصد در نیمه اول سال 2020 رسیده است. طی مدت مذکور در کانادا نیز این میزان از 5/5 به 13 درصد، در استرالیا از 5.3 به 6.4 درصد، در فرانسه از 8 به 8.7 درصد، در آلمان از 3.4 به 3.8 درصد و در کره جنوبی نیز از 3/3 درصد به 3.8 درصد رسیده است.

در این شرح واکنش های بعضا متفاوت نرخ بیکاری به نوسانات مالی در ایران، پژوهش های مرکز آمار ایران نشان می دهد یکی از دلایل این موضوع، شرایط ترکیب شغلی شاغلان کشور است؛ به گونه ای که از کل شاغلان ایران 54.6 درصد مزد و حقوق بگیر، 3.7 درصد کارفرما، 36.8 درصد کارکن مستقل، 4.9 درصد کارکن فامیلی بدون مزد هستند. این درحالی است که در کشوری همچون آمریکا از کل شاغلان کشور، نزدیک به 94 درصد مزد و حقوق بگیر، 6 درصد کارکن مستقل و کمتر از یک درصد نیز کارکن فامیلی بدون مزد هستند. در آلمان نیز 90.4 درصد از شاغلان جزء افراد مزد و حقوق بگیر، در فرانسه نزدیک به 88 درصد، در کانادا نزدیک به 85 درصد، در استرالیا 83.4 درصد و در کره جنوبی نیز بیش از 75 درصد شاغلان جزء افراد مزد و حقوق بگیر هستند.

در شرح این تفاوت باید گفت در اقتصادهایی که دارای بازار کار متشکل تری هستند سهم کارکنان مزد و حقوق بگیر از مجموع شاغلان در این اقتصاد بسیار بالاست در مقایسه با مالی که سهم کارکنان مزبور به نسبت، کمتر است. در شرایط مشابه رکودی، در مالی که بازار کار متشکل تری دارد، افراد حتی در صورت از دست دادن شغل خود غالبا از بازار کار خارج نشده و به حالت بیکار در جست وجوی کار تبدیل خواهند شد (معمولا به دلیل وجود سیستم های تامین اجتماعی و بیمه های بیکاری). بنابراین تعداد بیکاران در این اقتصادها به دلیل تبدیل بخشی از جمعیت شاغل به بیکار افزایش می یابد و همچنین جمعیت غیرفعال و نرخ مشارکت مالی نیز به دلیل عدم خروج از بازار کار بدون تغییر می ماند.

اما در اقتصادهایی که همانند کشورمان بازار کار متشکل تری نداشته و درصد شاغلان مزد و حقوق بگیر و دارای بیمه تامین اجتماعی کمتر است، افراد بیکارشده در حالت رکود، از جمعیت شاغل و بیکار به جمعیت غیرفعال تبدیل می شوند؛ چراکه ماندن در شرایط در جست وجوی کار، منافعی برای افراد مزبور نداشته و شاید مشمول هزینه هایی هم بگردد. بنابراین در چنین شرایطی حتی ممکن است نرخ بیکاری با کاهش هم روبرو گردد (برخلاف رکود موجود). همچنین شاخص های نرخ مشارکت و نسبت اشتغال هر دو با کاهش روبرو می شوند و به تعداد جمعیت غیرفعال افزوده می گردد. این شرایطی است که دلیل کاهش نرخ بیکاری در کشورمان در شرایط کرونایی را شرح می دهد. همچنین گفتنی است شرایط مذکور در بازار کار کشور همسایه ما یعنی ترکیه نیز کاملا مصداق دارد، چراکه در دوره کرونایی، نرخ بیکاری در این کشور همانند ایران کاهش یافته و جالب تر اینکه شرایط ترکیب شغلی شاغلان ترکیه تا حدودی شباهت هایی به شرایط کشورمان دارد، چراکه در این کشور نیز شاغلان مزد و حقوق بگیر 68.5 درصد از کل شاغلان را شامل می شوند، 4.5 درصد را کارفرمایان، 16.8 درصد را کارکن مستقل و 3/10 درصد از شاغلان را نیز کارکن فامیلی بدون مزد تشکیل می دهند.