بیماری زونا چیست؛ علائم، عوارض، روش های درمان و پیشگیری
به گزارش وبلاگ سفر به کانادا، بیماری زونا، شینگلز (Shingles) یا هرپس زوستر (Herpes Zoster)، یک نوع عفونت ویروسی است که باعث ایجاد بثورات دردناک یا تاول های کوچک در ناحیه ای از پوست می گردد. این علائم می توانند در هر جایی از بدن ظاهر شوند، اما معمولا فقط در یک طرف صورت یا بدن دیده می شوند. در مقاله ی امروز خبرنگاران مگ درباره علائم، عوارض و درمان بیماری زونا صحبت می کنیم. با ما همراه باشید.
آنچه در ادامه می خوانید:
بیماری زونا چیست؟
علائم زونا در زنان و مردان
زمان مراجعه به پزشک
دلایل ابتلا به بیماری زونا
عوارض بیماری زونا
تشخیص بیماری زونا
درمان بیماری زونا
راه های پیشگیری از بیماری زونا
بیماری زونا چیست؟
زونا یک بیماری عفونی است که به وسیله ویروس واریسلا زوستر (Varicella zoster) ایجاد می گردد، یعنی همان ویروسی که در بروز آبله مرغان نقش دارد. بعد از ابتلا به آبله مرغان، ویروس تا آخر عمر به صورت نهفته در بدن شما باقی می ماند و می تواند سال ها بعد دوباره به صورت زونا فعال گردد.
بیماری شینگلز خطرناک نیست، اما ممکن است بسیار دردناک باشد. در حالی که واکسن ها خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می دهند، درمان به موقع می تواند دوره بهبودی را کوتاه تر نموده و از بروز عوارض جانبی جلوگیری کند. پست هرپتیک نورالژیا (Postherpetic neuralgia)، شایع ترین عارضه شینگلز است (دردی که پس از بهبود تاول ها برای مدت طولانی ادامه می یابد).
علائم زونا در زنان و مردان
بیماری زونا معمولا یک طرف بدن (غالبا کمر، قفسه سینه، شکم یا پشت) را درگیر می نماید. به علاوه، علائم آن می تواند در صورت، چشم، دهان و گوش هم ظاهر گردد یا روی برخی از اندام های داخلی تأثیر بگذارد.
درد معمولا اولین علامت بیماری شینگلز است. تعدادی از بیماران بدون اینکه بثوراتی داشته باشند، درد زونا را تجربه می نمایند. سایر افراد ممکن است علاوه بر درد و بثورات پوستی، علائم دیگری مثل تب، لرز یا سردرد هم داشته باشند. بسته به محل درد، گاهی اوقات ممکن است این علامت با مسائل قلبی، ریوی یا کلیوی اشتباه گرفته گردد.
شایع ترین علائم شینگلز شامل موارد زیر است:
- درد، سوزش یا گزگز
- حساسیت به لمس
- بثورات قرمز رنگی که چند روز پس از درد آغاز می شوند
- تاول های پر از مایع که پاره شده و به صورت دلمه درمی آیند
- خارش
برخی از افراد هم علائم زیر را تجربه می نمایند:
- تب
- سردرد
- حساسیت به نور
- خستگی
علائم بسته به جایی که در بدن ظاهر می شوند می توانند ماهیت متفاوتی داشته باشند. برای مثال، اگر ویروس روی عصب چشم تأثیر بگذارد، به زونای چشمی مبتلا می شوید. این شرایط می تواند به درد، قرمزی و تورم در داخل و اطراف چشم منجر گردد و قدرت بینایی شما را به طور موقت یا دائم کاهش دهد.
زمان مراجعه به پزشک
درمان به موقع شینگلز می تواند مدت زمان بیماری و شدت عفونت را کاهش دهد. اگر به بیماری زونا مشکوک هستید، به خصوص در شرایط زیر، فورا به پزشک مراجعه کنید:
- علائم بیماری (مثل درد و بثورات) در نزدیکی چشم ظاهر شده اند. در صورت درمان نشدن، عفونت ممکن است به آسیب دائمی چشم منجر گردد.
- سن شما 50 سال یا بیشتر است. بیماری زونا در سالمندان با عوارض بیشتری همراه است.
- شما یا یکی از اعضای خانواده ا تان سیستم ایمنی ضعیفی دارید. ابتلا به سرطان یا سایر بیماری های مزمن و مصرف برخی از داروها ممکن است باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی گردد.
- بثورات به سایر نقاط بدن توسعه پیدا نموده اند یا علائم دیگری هم دارید (مثل تب بالا).
دلایل ابتلا به بیماری زونا
زونا به وسیله ویروسی ایجاد می گردد که در بروز آبله مرغان هم نقش دارد، یعنی ویروس واریسلا زوستر. هر کسی که آبله مرغان داشته باشد ممکن است در آینده به زونا مبتلا گردد. پس از درمان آبله مرغان، ویروس وارد سیستم عصبی شما می گردد و غیبرطرفال می ماند. اما گاهی اوقات دوباره فعال می گردد و در امتداد مسیرهای عصبی به سمت پوست حرکت می نماید و باعث زونا می گردد.
اینکه چه چیزی باعث فعال شدن ویروس می گردد به طور دقیق تعیین نیست. اما ممکن است این اتفاق به علت افزایش سن و درنتیجه، تضعیف سیستم ایمنی رخ دهد. بیماری زونا در سالمندان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند شایع تر است.
عوامل خطر
هر کسی که سابقه آبله مرغان دارد ممکن است به زونا مبتلا گردد. با این حال، برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر این بیماری هستند. محرک ها و عوامل خطر احتمالی عبارتند از:
- افزایش سن
- ابتلا به بیماری هایی که باعث تضعیف سیستم ایمنی می شوند، مثل سرطان و ایدز
- پرتودرمانی یا شیمی درمانی که مقاومت بدن را در برابر بیماری ها کاهش می دهند
- برخی از داروها، برای مثال داروهایی که از پس زدن بافت پیوندی جلوگیری می نمایند و استفاده طولانی مدت از استروئیدها (مانند پردنیزون)
- استرس یا تروما
عوارض بیماری زونا
در موار نادر، ممکن است بیماری شینگلز با عارضه همراه باشد. این مشکل به ویژه در افرادی دیده می گردد که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. عوارض احتمالی عبارتند از:
- پست هرپتیک نورالژیا (درد زونا تا مدت ها پس از برطرف شدن تاول ها ادامه می یابد)
- التهاب مغز یا نخاع و افزایش خطر سکته مغزی و مننژیت
- از دست دادن بینایی
- مسائل مرتبط با تعادل و شنوایی
- ضعف
- آسیب دیدگی عروق خونی که می تواند به سکته مغزی منجر گردد
- پنومونی (ذات الریه)
- عفونت های پوستی
تشخیص بیماری زونا
پزشک معمولا بیماری شینگلز را به وسیله معاینه بدنی و با ارزیابی ظاهر بثورات و تاول های روی بدن تشخیص می دهد. با این حال، در برخی موارد، از مایع داخل تاول ها نمونه برداری می نماید و آن را برای آنالیز وجود ویروس به آزمایشگاه می فرستد. بعلاوه ممکن است یک آزمایش خون برای پیدا کردن آنتی بادی ها انجام دهد تا تعیین گردد که آیا تا به حال در معرض ویروس قرار گرفته اید یا خیر.
درمان بیماری زونا
استفاده به موقع و صحیح از داروهای ضدویروس تجویز شده به وسیله پزشک به درمان قطعی بیماری زونا یاری می نماید و خطر عوارض را کاهش می دهد. این داروها عبارتند از: آسیکلوویر، فامسیکلوویر و والاسیکلوویر.
زونا می تواند باعث درد شدید گردد، بنابراین ممکن است پزشک موارد زیر را هم تجویز کند:
- پچ موضعی کپسایسین
- داروهای ضدتشنج، مانند گاباپنتین
- داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای، مانند آمی تریپتیلین
- عوامل بی حس نماینده، مانند لیدوکائین که به شکل کرم، ژل، اسپری یا پچ پوستی در دسترس است
- داروهای تزریقی، شامل کورتیکواستروئیدها و بی حس نماینده ها
با داروساز یا پزشک خود درباره مزایا و عوارض جانبی داروهایی که برای شما تجویز می شوند، صحبت کنید.
زونا معمولا بین 2 تا 6 هفته طول می کشد. بیشتر مردم فقط یک بار به این بیماری مبتلا می شوند، اما این احتمال وجود دارد که 2 یا چند بار به آن دچار شوید.
کدام راهکارهای خانگی مؤثر هستند؟
علاوه بر داروها، راه های دیگری هم برای درمان سریع زونا وجود دارد، از جمله:
- کاهش استرس با انجام فعالیت های آرامش بخش، مانند تماشای تلویزیون، خواندن کتاب، معاشرت با دیگران، گوش دادن به موسیقی یا مشغول شدن با انواع تفریح
- داشتن وعده های غذایی منظم و مغذی
- انجام تمرینات ورزشی سبک
- پوشیدن لباس های گشاد برای راحتی بیشتر
- استفاده از لوسیون کالامین
- استفاده از کمپرس خنک و مرطوب روی تاول ها برای تسکین خارش و درد
- حمام کردن در آب ولرم و بلغور جو دوسر
برای درمان زونا چه بخوریم؟
غذاهای غنی از مواد مغذی، به ویژه غذاهای حاوی روی (زینک) و ویتامین های C ،E ،A و B12 می توانند به تقویت سیستم ایمنی بدن یاری نمایند. این ویتامین ها و مواد معدنی در غذاهای زیر وجود دارند:
- روی: گوشت قرمز، و
- ویتامین A: زرده تخم مرغ، جگر گاو، ماهی سالمون، سیب زمینی شیرین و هویج
- ویتامین E: تخمه آفتابگردان، بادام، آووکادو و ماهی سالمون
- ویتامین C: جعفری، کلم کیل، لیموترش و کیوی
- ویتامین B12: ، ساردین، غلات صبحانه غنی شده و شیرهای غنی شده
جایگزین کردن کربوهیدرات های ساده با کربوهیدرات های پیچیده (مثل نان سبوس دار، برنج قهوه ای، جو دوسر و کینوا) به کاهش التهاب یاری می نماید و شرایط سلامتی شما را بهبود می بخشد. کربوهیدرات های پیچیده حاوی فیبر بیشتری هستند و ارزش غذایی بالاتری دارند.
علاوه بر این، در طب سنتی، استفاده از خاکشیر برای زونا توصیه می گردد. اعتقاد بر این است که خاکشیر می تواند خارش پوست را برطرف کند و حرارت درونی بدن را کاهش دهد.
غذاها و نوشیدنی هایی که باید از مصرف آن ها خودداری کنید
خوراکی های زیر برای بیماری زونا مضر هستند:
- غذاهای پرکربوهیدرات: زیاده روی در مصرف شیرینی جات، آبنبات، کیک، نوشیدنی های شیرین، بستنی، نان سفید و برنج سفید می تواند قند خون را به سرعت بالا ببرد. افزایش سریع قند خون باعث آزاد شدن مولکول های التهابی و رادیکال های آزاد می گردد که این موضوع روی بدن تأثیر منفی دارد.
- غذاهای بسیار فرآوری شده: چیپس و سایر تنقلات پرچرب، نوشابه های گازدار یا انرژی زا، انواع کیک و شیرینی و غذاهای سرخ شده اغلب سرشار از نمک، قند و اسیدهای چرب امگا 6 هستند که همگی ممکن است باعث التهاب و تضعیف سیستم ایمنی شوند.
- نوشیدنی های الکلی: الکل این پتانسیل را دارد که تقریبا تمام جنبه های سلامتی شما، از جمله سیستم ایمنی بدنتان را مختل کند.
راه های پیشگیری از بیماری زونا
واکسیناسیون می تواند از شما در برابر آبله مرغان و زونا محافظت کند.
برای بچه ها: واکسن آبله مرغان
کارشناسان استفاده از واکسن واریسلا (واکسن آبله مرغان) را در دوران کودکی توصیه می نمایند. با 2 دوز واکسن، احتمال ابتلا به آبله مرغان حداقل 90 درصد کاهش می یابد. پیشگیری از آبله مرغان از ابتلا به زونا هم جلوگیری می نماید. بچه ها باید اولین دوز واکسن را بین 12 تا 15 ماهگی و دوز دوم را بین 4 تا 6 سالگی دریافت نمایند.
آزمایش ها نشان داده اند که واکسن بی خطر است، با این حال برخی از بچه ها ممکن است موارد زیر را تجربه نمایند:
- درد در محل تزریق
- تب و بثورات خفیف
- درد و سفتی موقت مفاصل
برای افراد سالمند: واکسن زونا
یک واکسن متفاوت (واکسن هرپس زوستر) برای افراد بالای 50 سال که سابقه آبله مرغان دارند و بنابراین حامل ویروس هستند، در دسترس است. به علاوه، متخصصان این واکسن را برای کسانی که آبله مرغان یا زونا نداشته اند توصیه می نمایند.
واکسن تضمین نمی نماید که هرگز به زونا مبتلا نشوید، اما مدت زمان بیماری و شدت آن و بعلاوه خطر ابتلا به عارضه پست هرپتیک نورالژیا را کاهش می دهد.
استفاده از واکسن فقط برای پیشگیری از زونا توصیه می گردد. بنابراین، برای درمان افرادی که در حال حاضر به این بیماری مبتلا هستند گزینه مناسبی نیست.
چه کسانی نباید واکسن بزنند؟
افرادی که نباید واکسن زونا را بدون مشورت با پزشک تزریق نمایند شامل کسانی هستند که:
- به هر یک از اجزای واکسن زونا حساسیت دارند.
- به علت بیماری یا مصرف دارو، سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
- پیوند سلول های بنیادی انجام داده اند.
- باردار هستند یا ممکن است باردار باشند.
کلام پایانی
هر کسی که در گذشته به آبله مرغان مبتلا شده است، ممکن است گرفتار زونا گردد. بیشتر افراد در عرض 2 تا 6 هفته بهبود می یابند، اما محتمل است برخی از آن ها عوارض شدیدی را تجربه نمایند. کسانی که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند، بیشتر از دیگران در معرض خطر این عوارض هستند.
دریافت واکسن واریسلا در دوران کودکی می تواند از ابتلا به آبله مرغان و بیماری زونا پیشگیری کند. برای کسانی که در دوران کودکی واکسیناسیون انجام نداده اند، واکسن زونا موجود است. افراد 50 ساله و بالاتر باید درباره این واکسن با پزشک صحبت نمایند.
این مطلب صرفا جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت وبلاگ سفر به کانادا مگ را بخوانید.
منابع: mayoclinic, medicalnewstoday, healthline
سوالات متداول
آیا زونا واگیر دارد؟
زونا به وسیله سرفه یا عطسه سرایت نمی نماید. فقط تماس مستقیم با مایع داخل تاول ها می تواند ویروس را توسعه دهد. بنابراین، پوشاندن تاول ها خطر سرایت بیماری را کاهش می دهد.
منبع: دیجیکالا مگ