ناصر بخارایی؛ شاعر ژنده پوش - وبلاگ سفر به کانادا

به گزارش وبلاگ سفر به کانادا، ناصر بخارایی، معروف به درویش ناصر شاعر پارسی گوی ایرانی در قرن هشتم هجری قمری است.

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری وبلاگ سفر به کانادا- بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل کوشش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

ناصر بخارایی، معروف به درویش ناصر یا شاه (خواجه) شاعر پارسی گوی ایرانی در قرن هشتم هجری قمری است.

در بخارا زاده شد و دوران جوانی خود را در ماوراءالنهر گذراند و از مشایخ آنجا کسب دانش کرد. سپس به سیاحت پرداخت و بسیاری از نواحی را دید. آورده اند که در سفرها پیاده رفتی و در خرقه درویشان و لباس فقرا می بوده و از جهان و جهانوی خود را مُعرِض می نموده و نیز گفته اند که چون در قُبه اسلام بلخ کسی را قوت شنیدن سخنان او نبود، مشایخ وقت چنان صواب دیدند که وی به دارالسّلام بغداد رود و چند گاه به سیر و سلوک مشغول گردد، تا بر سخنان وی سکه زده گردد.

چون ناصر بخارایی به بغداد رسید، با سلمان ساوجی دیدار کرد. قول همه نویسندگان درباره این دیدار یکسان است؛ ناصر بخارایی هنگام سیر و سیاحت در بغداد، اتفاقی، با سلمان ساوجی که با گروهی از یاران برای تماشای طغیان بهاره دجله رفته بود، دیدار کرد. سلمان از او پرسید که کیستی و از کجایی؟ ناصر بخارایی در پاسخ گفت که مردی غریب و شاعری از بخاراست. چون سلمان دریافت که او ناصر بخارایی است، وی را در کنار گرفت و به اعزاز و اکرامش پرداخت.

سلمان در معرفی ناصر بخارایی به دربار ایلکانیان یا آل جلایر بغداد مؤثر بود. او مدتی در بغداد رحل اقامت افکند و به دربار سلطان اویس بن شیخ حسن ایلکانی (حکومت: 757-776ق) راه یافت و آن پادشاه ادب دوست و شاعرنواز او را گرامی داشت، ولی بعد از چندی به سعی حاسدان از نظر او افتاد؛ چنان که تا 6 ماه سلطان او را به مجلس نطلبید ولی خاتمه او را بخشید و دوباره به خدمت خواند.

ناصر بخارایی، پس از چندی در بغداد و تبریز در خدمت سلطان اویس بود، از ملازمت وی دست کشید و به سیر و سلوک پرداخت. او با شیخ نورالدین عبدالرحمان اسفراینی، عارف مشهور همنشین شد و در سلک درویشان درآمد. بعد از چندی، با کسب اجازه ارشاد، به حجاز رفت و در بازگشت به خدمت علاءالدوله سمنانی رسید و سؤالاتی از او پرسید و جواب هایی دریافت. وی بیشتر عمر خود را در سفر گذراند و به شام نیز سفر کرد. او برای دومین بار به حج رفت و در این سفر، در 773ق، بدورد حیات گفت.

مؤلف قاموس الاعلام ناصر بخارایی را شاعری درویش مسلک و لاابالی توصیف نموده است که با کتاب کهنه ای در جیب و لباس ژنده ای بر تن به سیر و سیاحت می پرداخت.

تقی الدین اوحدی کاشی او را از شعرای صوفیه و شیر بیشه فصاحت و چابک سوار میدان بلاغت و شاهد منصه قبول و شایسته خلوتخانه وصول دانسته است.

ناصر بخارایی در پی امور دنیوی نمی رفت. در برخی اشعارش به فقر خود اشاره نموده است، اما از شرایط خود ناراضی نبود. مضمون اشعار او میل وی را به تحقیق، حکمت و وعظ می نمایاند.

او به استادی و مهارت فراوانش در سخنوری می بالید. قصایدش استادانه و غزل هایش بیانگر عواطف و احساسات اوست و به گفته خودِ شاعر ناله او را به فلک می رساند. در غزل های وی مضمون های نو نیز به چشم می خورد و روان و لطیف است. ناصر بخارایی قصیده و غزل را به سبک شعرای عراق می سرود.

دیوان او دربردارنده حدود 4 هزار بیت از قصاید و غزل ها، قطعات و رباعیات است. موضوع قصایدش بیشتر ستایش خداوند و نعمت پیامبر(ص) و وعظ و اندرز است و برخی از آنها استقبال از قصاید مشهور انوری، ظهیر و دیگر شاعران نامدار پیشین است و در برخی از آنها نیز ناصر بخارایی از ممدوحانی مانند سلطان اویس و پادشاهی به نام محمدشاه که احتمالاً منظور او محمدشاه اول از سلاطین هند است و همچنین امیری به نام هوشنگ که فرمانروای دمشق بودف یاد نموده است.

از برخی قصاید وی چنین برمی آید که بعد از ترک بغداد و در سفر دومش به مکه، مدتی در دیار شام اقامت داشته است؛ زیرا علاوه بر تصریح این مطلب در قصیده ای که در ستایش هوشنگ سروده، به اقامتش در شام اشاره نموده و در قصیده ای دیگر نیز از دیار شام به بخارا و یاران بخارایی سلام رسانده است.

ناصر بخارایی مثنوی ای نیز با نام راهنمایی نامه در بحر متقارب، سروده که با تصحیح مهدی درخشان در تهران به چاپ رسیده است. دیوان وی نیز با مقدمه مهدی درخشان در 1353ش در تهران چاپ شد.

4104/